محتوای آموزشی چیست

 فهرست مطالب:

1 ) محتوای آموزشی چیست ؟

2 ) محتوای آموزشی با چه ابزارها و امکاناتی تولید می شود ؟

3) استانداردهای تولید محتوای آموزشی چیست ؟

4)یک محتوای آموزشی خوب چه ویژگیهایی دارد ؟

5 )برتریهایی محتوای آموزشی به آموزش "در کلاس" چیست ؟

 

محتوای آموزشی چیست ؟

محتوای آموزشی به مجموعه ای از عکسها، متنها، و انیمیشنهای صوتی و تصویری گفته می شود که به کمک تکنولوژی رایانه ای پدید آمده تا یک مبحث درسی را آموزش دهد. این محتواهای آموزشی توسط مدرسان این دروس و متخصصین رایانه ایجاد می شود و برای اجرا و یادگیری در اختیار متعلمین قرار می گیرد.

با همین تعریف اولیه مشخص است که در این شیوه تنظیم و تدریس مطالب درسی از دو روش آموزشهای بصری و شنیداری به خوبی استفاده می شود.

بهتر است که در همینجا این توضیح را بدهیم که افراد مختلف به سه روش عمده یاد می گیرند:روش شنیداری؛ روش بصری؛ روش جنبشی؛

مطالعات نشان می دهد اگر در تدریس مباحث آموزشی از ترکیبی از این سه روش استفاده گردد، نزدیک به سه چهارم دانش پژوهان می توانند درس را بخوبی بیاموزند. یک چهارم باقی مانده بر روی یکی از سه روش به شدت تاکید می ورزند و می بایست با بکار گیری یکی از آنها آموزش یابند. بنابراین می توان با اطمینان گفت که اگر بتوان در آموزش، از دو روش شنیداری و بصری آموزش را با کیفیت بسیار خوب بهره ببریم می توانیم اغلب متعلمان را تحت پوشش آموزش مناسب قرار دهیم.

مسلم است که استفاده از نرم افزارهای رایانه ای در تنظیم و تدریس دروس با توجه به گستردگی، امکانات و قابلیت هایی که دارند ما را با در اجرای این دو شیوه آموزش بسیار توانمند می سازند. استفاده از افکتهای رایانه ای و قابلیتهای چند رسانه ای آن می تواند در تنظیم مطالب درسی و شیوه ارائه بسیار غنی سازد.امکانات تولید محتوای آموزشی قابل مقایسه با امکانات موجود در کلاسهای آموزش(کتابها، گچ، تخته و ...) و قابل مقایسه نیست.

یکی از دلایل در صحت نظریه استفاده از آموزشهای تلفیقی نیز از همینجا می توان پی برد چرا که در آموزشهای الکترونیکی تمی توان شیوه آموزشی جنبشی را پیاده سازی کرد. همچنین تعامل مستقیم میان دانشجو و استاد را نمی توان در فرآیند آموزش حذف کرد.

همچنین این ابزار آموزش ما را در دستیابی به آموزش فعال نیز بسیار توانمند می سازد زیرا که در این مورد سعی بر آن است که به تعداد دانش جویان راه برای آموزش فراهم آید تا هر یک بتوانند از شیوه موثر خود بیاموزند. همانطور که گفته شد مدل آموزش مجازی روشی دانش پژوه محور می باشد و به تعداد دانش جویان راه برای آموزش وجود دارد و این بیشتر از همه به خاطر تعاملی تر بودن آن است. 

محتوای آموزشی با چه ابزارها و امکاناتی تولید می شود ؟

از نرم افزارهایی که معمولا در ساخت چنین محتوای آموزشی استفاده می شود می توان به PDF , Flash , Word اشاره کرد. این نرم افزارها قابلیتهای به خصوص WBTExpressبالایی در تولید چند رسانه ای دارد. به عنوان مثال جذابیتهای انیمیشن ، تصاویر نمایشی با کیفیت بالا در ترکیب با صدا به انضمام متن های توضیحی جزو این امکانات در تنظیم دروس و آموزش آنها می باشد. محتواهای تولید شده به این شکل به صورت CD  آموزشی عرضه می شوند تا دانش آموزان و دانشجویان از آنها به صورت مواد کمک درسی و یا خود آموز استفاده کنند ولی بیشتر از همه در اختیار آموزشهای الکترونیکی قرار می گیرند تا بتوانند در جریان یادگیری مدیریت شده از آنها بهره برداری کنند و در این محصولات تولید شده ، هدف ، ارائه یک درس در غالب نرم افزار می باشد تا ، در عوض آموزشهای حضوری بکار روند و در یک فرایند کنترل شده ، وضعیت آموزشی داوطلبان را تا آزمونهای پایانی و اعطای مدرک دنبال کنند. این محصولات در سیستمهای مدیریت آموزش الکترونیکی و یا تلفیقی در بستر وب بکار می برند تا دانش آموزان ثبت کرده در آن دوره آموزشی بتوانند آنرا دریافت کنند و با مطالعه و کار با آنها خود را برای جلسات حضوری آماده سازند. و در این حالت می توان بهترین کارایی ممکن را از آنها را برد و داوطلبان را تعلیم داد.

البته بهتر است این نکته را در همینجا متذکر شد که جذابیتهای رایانه ای مورد استفاده در تولید محتوای آموزشی نباید موضوع اصلی درس را تحت الشعاع خود قرار دهد بلکه می بایست در اختیار ارائه بهتر مطالب درسی باشند.

در گذشته این نرم افزارها اغلب مستقیما با استفاده از همین نرم افزارها طراحی و تولید می شدند اما با افزایش تقاضای تولید ، نرم افزارهایی با هدف تولید محتوای درسی به بازار عرضه گشتند که با ترکیبی از امکانات نرم افزارهای پیشین این کار را به مراتب ساده کرده اند. کار با این نرم افزارها رفته رفته ساده تر می شود و به احتمال زیاد در نسل های بعدی نرم افزار مدرسان، خود، می توانند با کمک آنها به تولید محتوای آموزشی مطلوب شان بپردازند. از نرم افزارهای پر کاربرد در این زمینه می توان به WBTExpress اشاره کرد که بیشتر از نرم افزارهای دیگر مورد توجه قرار گرفته است

 

استانداردهای تولید محتوای آموزشی چیست ؟

در زمینه تولید محتوای آموزشی همانند آموزشهای الکترونیکی از اوایل راه اندازی آن تا سالها پیش هنوز استاندارد مشخصی در جهان به طور کامل جا نیافتاده است. اما تؤام با رویکرد بکارگیری آموزشهای الکترونیکی استانداردهای مورد پذیرشی رو به جهانی شدن دارند. یکی از این استانداردهای تولید محتوا استاندارد SCORM می باشد که توسط انجمن دولتی ADL تعریف و بیشتر از استانداردهای دیگر شهرت داشته و مورد توافق می باشد.دیگری استاندارد که مورد تقریبا مورد رجوع اغلب تولید کنندگان محتوا است AICC می باشد.البته شایان ذکر که در استاندارد SCORM 1.3 به نوعی تمام این استانداردها تلفیق شده و به سمت تعریف یک استاندارد واحد حر کت کرده اند. 

یک محتوای آموزشی خوب چه ویژگیهایی دارد ؟

1. یک محتوای آموزشی خوب بسان تنظیم مطالب درسی برای آموزش می بایست دارای ساختار باشد به طوری شروع مطالب و سیر ارائه منطقی درس در آن رعایت شده باشد.

2. یک محتوای آموزشی مناسب بایستی جذاب باشد به طوری که بتواند دانش جویان را به یادگیری مطالب درسی علاقه مند سازد.

3. در یک محتوای آموزشی خوب باید در صفحه سوالات مکانی برای درج سوالات و یادداشتها باید در نظرگرفته شود. همچنین اگر بتوان امکانی برای ارسال سوال دانشجو به استاد در حین کار با محتوای آموزشی باشد بهره وری آن بهتر خواهد بود. و یا امکاناتی برای اتصال دانشجو به بانک اطلاعات برای پرسیدن سوالات خود و دریافت جواب ها.

4. یک محتوای آموزشی خوب بهتر است به شکل تعاملی باشد به طوری که دانشجو تنها به مشاهده و یا مطالعه آن بپردازد ، بلکه دانشجو را به فعالیت و کار با برنامه و محتوای آموزشی به کشاند . شاید بهترین مثال برای چنین حالتی نرم افزارهای آموزش زبان می باشند که در آن دانشجو با صحبت کردن با آن می تواند شیوه تلفظ خود را محک بزند.

5. استفاده از قابلیتهای رایانه ای برای کمک در به تصویر کشیدن مفاهیم و توضیحات پیچیده درسی برای دادن شهود بصری به متعلم . می بایست از این امکانات برای بیان مفاهیم تئوری و نیز در حل مثالها استفاده شود تا دانشجو بتواند توانایی تصویری خود را نیز در درک آنها بکار برد. به عنوان مثال در تدریس واکنشهای شیمیایی می توان براحتی از خاصیت انیمیشن استفاده کرده و فعل و انفعالات شیمیایی را به تصویر کشید.

6. برخورداری از مثالهای تعاملی از دیگر خصوصیات یک محتوای آموزشی مناسب است. در این مثالها بایست دانشجو را پس از آشنایی با موضوع درس به سمت حل مثالها هدایت کرد.

7. در ارائه مثالها در یک محتوای آموزشی خوب باید با اشاراتی به راه حل همراه باشد و دانشجو را در مسیر روش حل و مساله هدایت کند و نه اینکه تمام راه حل را به یکباره عرضه کند.

8. یک سیستم مدیریت آموزش الکترونیکی خوب به دانشجو این امکان را می دهد که بتواند محاسبات و شبیه سازیهای مورد نظر خود را ارائه دهد.

9. در انتهای هر مبحث درسی باید از دانشجو کوئز به عمل آید تا از میزان یادگیری او و درک مطلب اطلاع حاصل شود. البته شاید این مساله توسط موسسه آموزشی در کنار محتوای آموزشی به صورت مجزا انحام دهد تا بهتر بتواند نتایج آنرا جمع آوری و تجزیه و تحلیل کند.

10. آزمونها می بایست از هر دو قسمت آموزش طراحی شوند یعنی شامل سوالهای مفهومی و حل کردنی باشند.

11. همانطور که اشاره شد جذابیتهای رایانه ای ایجاد شده در تولید یک محتوای آموزشی نباید موضوع اصلی درس را تحت الشعاع قرار دهد بلکه باید در اختیار ارائه بهتر آموزش باشد.

12. باید در تنظیم مطالب درسی و شیوه ارائه آنها در هنگام طراحی ساختار آن از روش شناسی و روشهای روانشناسی آموزش پیروی کرد تا حداکثر کارایی در بکارگیری قابلیتهای رایانه ای روی دهد.

13. در ارائه مفاهیم جدید کتابشناسی و یا تاریخچه شناسی آنها ارائه گردد.

14. عکسها، گرافها، فیلمها، اسلایدها، شبیه سازیهایی مرتبط با موضوع درس ، به منظور افزایش یادگیری مفاهیم نظری یا مثالهای مورد بحث گنجانده شود.

15. تصویرها و نمودارهایی مرتبط با مبحث آموزشی داشته باشد.

16. یک محتوای آموزشی خوب باید پژوهش محور باشد به این معنی که دانشجو را پس از ارائه مطالب اصلی با کیفیت مناسب برای کسب اطلاعات بیشتر هدایت کند . به این معنی که اطلاعات خواندنی و پرسشهایی مفید و جالبی را به دانشجو متذکر شود تا دانشجو برای یادگیری مطالب بیشتر انگیزه یابد و سپس برای یافتن آنها منابع بیشتری با او معرفی کند تا خود دانشجو مطالب بیشتر را بیابد. بر این اساس محتوای آموزشی بهتر است که به صورت تحت وب ارائه گردد و خود نیز شامل لینک هایی به سایتهای مربوطه باشد تا دانشجو منتظر حضور و تدریس استاد برای آموزش کامل درس نباشد و خودش جواب سوالاتش را بیابد.

17. در تهیه مطالب درسی بهتر است از تجربه اساتید مجرب و مسلط تر استفاده شود.

18. بهتر است که شیوه تنظیم مطالب چنان باشد که در هر فصل بک دوره درسی ، مطالبی به مقدار متوسط از هر بخش در صفحات اصلی محتوای آموزشی گنجانده شود و مطالعه توضیحات و مثالهای بیشتر آن بخش ، با لینکهای "توضیح بیشتر" و "مثالهای بیشتر" به اختیار دانشجو گذاشته شود . به این ترتیب هر دانشجو با توجه به نقاط ضعف و قوت خود ، توضیحات مطلوبش را انتخاب کرده می خواند.

19. بهتر است محتواهای آموزشی بر اساس یکی از استانداردهای بین المللی و ترجیحا SCORM و یا AICC باشد.

20. امکان مرور بین مطالب درسی و انتخاب موضوعی باشد.

 برتریهایی محتوای آموزشی به آموزش "در کلاس" چیست ؟

1. محتوای آموزشی از جذابیت بیشتری در آموزش برخوردار می باشد و بنابراین توان بالایی در ایجاد علاقه در دانشجویان برای یادگیری برخوردار می باشد.

2. از قابلیتهای صوتی (شنیداری) و تصویری (بصری) بسیار بالایی در تنظیم و ارائه دروس می توان سود برد که به این ترتیب به آموزشهای غنی تر پربارتری راه می یابیم.

3. امکان انتشار یک محتوای آموزشی قابل مقایسه با مشقتهای چاپ و توزیع کتاب نیست. در اینجا می توان با قرار دادن محتوای ایجاد شده در صفحه وب موسسه ، به میلیونها نفر در سراسر دنیا اجازه دریافت و کار با آنرا داد ، و حتی در غیر آن ، هزینه و انرژی لازم برای کپی CD های آموزشی نیز بمراتب کمتر می باشد.

4. امکان تغییر این محتواها بسیار ساده می باشد . هزینه و زمان لازم برای انجام تغییرات و بروز رسانی محتوای آموزشی بسیار کم می باشد ؛ هر تغییری در محتوا را براحتی می توان بر روی فایلهای پیشین آن اعمال کرد و سپس مجددا با قرار دادن آن بروی سایت مدیریت موسسه ، به دست تمام دانشجویان رساند.

5. هزینه تولید یک محتوای آموزشی در مقابل امکانات فراوانی که در آن بکار می رود و کثرت استفاده از هر نسخه اش بسیار مرقون به صرفه می باشد.

6. یکی از ویژگیهایی بسیار مفید استفاده از محتوای آموزشهای دروس تکرار پذیر بودن آن است . بر خلاف کلاسهای حضوری که در صورت اتمام جلسه درس شانس بسیار پایینی برای شنیدن و یادآوری توضیحات ارائه شده توسط استاد در کلاس وجود دارد اما در اینجا هر دانشجو می تواند توضیحات هر درس را مرور کند و بر روی مطالب مورد ابهام خود را بارها و بارها کار کند. همچنین استاد نیز مجبور نیست که مطالب یکسان را در کلاسهای مختلف همواره تکرار کند بلکه می تواند وقت خود را صرف بهبود کیفیت محتوای آموزشی خود کند.

7. آموزشهای ارائه شده توسط محتوای آموزشی دانشجو محور می باشند. در این حالت بر خلاف کلاس که استاد مطالب را به شیوه خود درس می دهد و در تنظیم و بیان موضوع درس مطابق سلیقه خود در سر کلاس عمل می کند ولی در اینجا هر دانش آموز خودش تصمیم می گیرد به چه مطالبی بیشتر توجه کند و یا در کدام مبحث مطالعه بیشتری داشته باشد. در چه مبحثی سوال بیشتری حل کند با کدام سایت راحتتر است کار کند . همچنین در سرکلاس ، استاد درس را به دانشجو یاد می دهد و دانشجو معمولا به آنها گوش می دهد . ولی در اینجا به دلیل تعاملی تر بودن نرم افزار و نبود استاد، دانشجو می بایست با کلانجار رفتن با محتوا و برنامه آن ، خود درس را یاد بگیرد. همچنین امکان ایجاد چنین شرایطی در تولید درس بسیار ساده تر از اجرای آن در سر هر کلاس درس است.